"न यहाँ मेरो छ, न म नै हो, न मेरो आत्म हो"

*वेदना,संज्ञा,संस्कार, विज्ञान पनि मेरो वंशमा छैन। 
*रूप अनित्य छ। 
*जो अनित्य हुन्छ त्याँह दु.ख हुन्छन।
*जो अनित्य,दु.ख,परिवर्तनशील हुन्छन। त्यसको बारेमा यहाँ सोच्नु उचित छैन। जस्तै यहाँ मेरो छ,यहाँ म छु, यहाँ मेरो आत्म छ। 
*जुन स्थिति रूपको छन।त्यस्तै वेदना,संज्ञा,संस्कार र विज्ञानको पनि हुन्छन।
*जो कोहि पनि दु्.खमा परिरहेका हुन्छन। दु.ख यहाँ मेरो हो, त्यहाँ म छु, त्यहाँ मेरो आत्म छन। सबैले यस्तै सम्झिरहेको हुन्छन। त्यो दु.खहरूबाट मुक्ति मिलोस भन्ने तर सम्भव हुदैनन।

"न यहाँ मेरो छ,न म हो, न मेरो आत्म हो" यस्तो प्रकारको यथाभूत प्रज्ञाबाट मात्र देख्न सकिन्छन।
-भगवान तथागत
*सुत्तसार*

धर्मलाइ हेर्ने तरीका

जसरी कोहि चमक दमक युवा युवतीहरूले ऐनामा आफ्नो अनुहारको प्रतिबिम्बलाई हेर्दै।
त्याँह कँही कतै केही नमिलेको,मैला र दागहरू देख्यो भने त्यसलाइ मिलाउने वा हटाउने प्रयत्न गर्छन।
यदि अनुहारमा कँही कतै त्यस्तो केही पनि देखिएनन भने नितान्तै स्वच्छ सफा छ। मेरो अनुहार भनि सन्तुष्ट हुनेगर्दछन।
त्यस्तै धार्मिक व्यक्तिहरूले चाँही आफ्नो कुशल र अकुशल धर्महरू लाई भित्री ऐनामा हेर्ने गर्नुपर्छ।
 आफुले आफुलाई यदि कंही कतै अकुशल धर्ममा अविनष्ट पायो भने त्यसको विनाशको लागि प्रयत्न गर्नु पर्दछन। यदि त्याँह त्यसमा विनिष्ट पायो भने प्रसन्न तथा आनन्दका साथ रातदिन कुशलधर्ममा लागिरहुन पर्दछन। 
*भगवान तथागत*

पापबाट टाढा रहने उपाय

भगवान तथागत भन्नुहुन्छः जब आर्य-श्रावकको चार कर्म-क्लेश नष्ट भएर जान्छन। त्याँह चार स्थानबाट पापकर्म नै हुदैनन र छ अपाय-मुखो को सेवन पनि गर्दैनन। तब त्याँह चौध पापहरूबाट टाढा छुटकारा मिल्छ। छ दिशामै प्रतिच्छादित भएर दुबै लोकमा विजय प्राप्त् भएर जानेछन भने मृत्यु पश्चताप स्वर्ग लाभ हुनेछन। 
(चार कर्म क्लेशहरूः १,जिव हिसां २,चोरी ३,व्यभिचार ४,असत्य बोलि
पाप कर्म उत्पादन हुने चार कारणहरूः १,छंद २,द्धेष, ३,मोह ४,भयको बाटोमा नलाग्नु 
छ अपाय मुख(बिनाशको हेतु) १,नाशको सेवन २,नाच गानको तमाशमा लाग्नु, ३,जुवा र अरूको मष्तिष्क बिगार्ने प्रवृतिमा लाग्नु, ४,नराम्रो मित्र संग मित्रता गर्नु ५,आलस्यमा फस्नु ६,सांध्य- समयमा चौबाटोमा घुमफिर गर्नु )
*सुत्तसार*

मृत्युबाणी

सबै प्रियजन र प्रियबस्तु देखि बिछोड हुनु पर्छ।
तंपाइ कुनै पनि त्यस्तो कामनाको साथ प्राणलाइ नत्याग्नुहोस।
किनकी कामना युक्त मृत्यु साह्रै दु.खपुर्ण हुन्छ,गर्हो हुन्छ।
तंपाइमा जे जति वैभवहरू छन, त्यसमा लिप्त पनि नहुनुहोस।
जिवित रहनको लागि कामना मनमा नराख्नहोस।

भगवान बुद्धबाट राजा शुद्धोधनलाइ भन्नु भएको अन्तिम वचन

प्रतित्यसमुत्पादको सिदान्त

नाम रूपको कारण विज्ञान बन्छ भने विज्ञानको कार नाम रूप। नाम रूपको कारण स्पर्श हुन्छ,स्पर्शको कारण नै वेदना, वेदनाको कारण तृष्णा, तृष्णाको कारण उपदान, उपदानको कारण भव, भवको कारण  जन्म र जन्मको कारण बृद्धा,मृत्यु,शोक, विलाप,दु.ख,दौर्मनस्यत र उपयास हुन्छन। यसैले यहाँ केवल दु.ख मात्रको समुदाय बन्छन।
यसैलाइ प्रतित्यसमुत्पादको सिदान्त भनिन्छन।

राजगिरि

"नालागिरि जगवरं अतिमत्तभूतं,दावग्गिचक्कमसनीव सुदारूणन्तं। मेत्तम्बुसेकविधिना जितवा मुनिन्दो, तं तेजसा भवुत ते जयमंगलानि"




जुन मुनिन्द्र तथागतले डढेलो,चक्र र विद्युत समान अत्यन्त दारूण र अत्यन्त मदमत्त भएको नालगिरी हातीलाइ मैत्रीरूपी जल सिञ्चनगरी जित्नुभयो। उनै भगवान बुद्धको आनुभावले मलाइ कल्याण होस्।
यो माथी हरफ जयमंगल गाथाको तेस्रो स्थुति हुन। 



राजगिरी हस्तिखालामा नालागिरि नाम गरेको एकदम शक्तिशाली हात्ती थियो। जब भगवान बुद्ध भिक्षाटनको लागि शहरमा निस्कनु भएको थियो त्यति नै बेला देवदत्तले त्यो हातीलाइ छोडिदियो।
शहरका मानिसहरू हातीलाइ देख्ने बितिकै दौडधुप गर्दै ज्यान जोगाउँने तिर लागि तर भगवान भने आफ्नो बाटो छोडनु भएनन अघि बढदै जानु भयो । भिक्षुहरूले भगवान बुद्धलाइ बाटो छोडनु भने तर उहाँले बाटो छोडनु भएनन। हाती क्रोधले व्याकुल थियो।
भगवानले हातीको क्रोधलाइ करूणाको माध्यमबाट शान्त पर्नु भयो। जब हाती भगवान बुद्धको सामुन्ने आइपुगे हातीले अगाडी दुइटै घुडा टेक्दै भगवानको चरणको धुलो सुडँले सफा गर्नु भयो।
भगवान बुद्धले हातीलाइ करूणाका साथ थाप्लोमा थम्थामाउँनु भयो। नालागिरीले भगवान बुद्ध माथी आक्रमाण गर्नुको अलबा चरणमा ढोग गर्दै फर्कियो।
यो देवदत्तको भगवान बुद्धको हत्या गर्ने योजना माध्येको एक योजना थियो।
स्मारण रहोस बुद्धधर्मलम्बीहरूको लागि यो "राजगिरी" धर्मिक तिर्थयात्रा माध्येको एक पवित्र तिर्थस्थल हुन।

बैशाली

बैशालीः बुद्ध धर्मलम्बीहरूको पवित्र तिर्थस्थलहरू माध्येका एक हुन। जहाँ भगवान बुद्ध तपस्यरत हुनुहुदाँ बाँदरले भगवान बुद्धलाइ मह दान गर्नु भएको थियो।

व्यवहार उच्चेदको लागि ८ धर्महरू

व्यवहार उच्चेदको लागि भगवान तथागतले दिनु भएको
८ उपदेशहरू
*सुत्तसार*
१, अहिसांको सहारा लिदै हिसांलाइ त्याग्नु
२,अ-चोर्यको सहारा लिदै चोरीलाइ त्याग्नु
३, सत्यको सहारा लिदै झुठोलाइ त्याग्नु
४,अ-चुक्लीको सहारा लिदै चुक्लीलाइ त्याग्नु
५,अ-लोभको सहारा लिदै लोभलाइ त्याग्नु
६,अ-निंदादोषको सहारा लिदै निंदादोषलाइ त्याग्नु
७,अक्रोध-उपायासको सहारा लिदै क्रोध-उपायासलाइ त्याग्नु
८,अन्-अतिमानको सहारा लिदै अतिमानलाइ त्याग्नु

ब्राह्मण को हो ?

के जीव ब्राह्मण हो? होइनन!
के शरीर ब्राह्मण हो? होइनन!
के जाति ब्राह्मण हो? होइनन!
के ज्ञान ब्राह्मण हो? होइनन!
के कर्म ब्राह्मण हो? होइनन!
के(सत्कर्मको) कर्ता ब्राह्मण हो? होइनन!

फेरी ब्राह्मण हो कुन? जसलाइ आत्माको बोध हुन्छ। जो जन्म र कर्मको बन्धनबाट मुक्त हुन्छ त्याँही ब्राह्मण हो। 
जन्म र भेदमा विश्वास राख्नेहरू ब्राह्मण हुनु सक्दैनन। ब्राह्मण त्याँही हो जसको इच्छा शेष हुदैनन। सच्चिदानन्दको प्राप्ति (वा खोज) नै ब्राह्मणको दिशा हो। मलाइ यस्तो लाग्छ कि "संतोषः परमो धर्मः" नै ब्राह्मणत्व को एक ज़रूरी शर्त हो।
तर यहाँ यो फोटोले त्यो देखाउदैनन। जातिय ब्राह्मणलाइ बिशेषत दिने हिन्दु समाजमा तिनका कुल कुल्यानलाइ नै ब्राह्मण हो भन्दै खुट्टोको धुलो बन्ने गर्दछन।

जन्मना जायतेशूद्र:
अर्थात जन्मबाट नै सबै मानुष्य शुद्र रहन्छन।
यो कुरा नेपालका बाहुनहरूले बुझेका छन कि छैन ? बाहुन भन्ने बितिकै ब्राह्मण भन्दै नाक लामो लामो र टुप्पी ठाडो ठाडो गर्ने हे 

चार महाभूत

बुद्ध वचन!
चार महाभूतः 
चार महाभूत भन्नाले पृथ्वी धातु,जल धातु,अग्नि धातु र वायु धातु हुन। 

१, पृथ्वी धातु भन्नालेः हरेक व्यक्तिहरूको भित्र ठोस रहन्छन, खुरदार हुन्छन। जस्तै शिरको कपाल, शरीरको रौ, नाङ, दाँत, छाला, मासु,रंग हड्डी, कलेजो, फोक्सो, मृगौला, मुटु, फियो, आन्द्रा र आमशाय, आदि यसैलाइ पृथ्वी धातु भनिन्छन। पृथ्वी धातु भित्रीरूपी र बाहिरी गरी दुइ प्रकारका हुन्छन।
२,जलधातु धातु भन्नालेः हरेक व्यक्तिहरूको भित्र जल छन र बाग्ने तरल पर्दाथ छन। जस्तैः पित्त, कफ, पीप, रगत, पसिना, थुक र्र्याल,सिगान,बोसो र मलमुत्र आदि यसैला जल धातु भनिन्छन।
यो जलधातु पनि दुइ प्रकारका छन।

३,अग्नी धातु भन्नालेः हरेक व्यक्तिहरूको भित्र अग्निमय छ, गर्मी छन। जस्तै जसले ताप दिन्छ, जसले पचाउने गर्दछन र जसले जालउँने गर्दछन। जसले गर्दा खाएको र पिएका कुराहरू पच्ने गर्दछन। यसैलाइ अग्नी धातु भनिन्छन।

४,वायु धातु भन्नालेः हरेक व्यक्तिहरूको भित्र वायु रूपहरू हुन्छन।जस्तै माथी तिर उडने वायु, तल तिर जाने वायु, अंग अंगमा घुम्ने वायु र स्वास प्रस्वास। यसैलाइ वायु धातु भनिन्छन।

जसरी काठ, ईट्टा, बालुवा, माटो र ढुङगा मिलेर आकाशलाइ घेरिन्छन त्यसैलाइ हामी घर भनिन्छन त्यस्तै हड्डी, छाला, मासु,रंग, रगत आदि मिलेर आकाशलाइ घेरिन्छन त्यसैलाइ हामी रूप भनेर भन्छौ।
यो नै रूप स्कन्ध उपादान हुन। जो दु.खका कारक बन्ने गर्दछन।

लामा जोप रिन्पोन्छेको जन्म सन १९४६ मा सोलुखुम्ब जिल्लाको लवुदो गुफा नजिकैको ठमी भन्ने गाँउमा भएको थियो । उहाँले प्रराम्भिक शिक्षा १९५० देखि १९५८ सम्मा तिब्बतको डोमो गेसे गुम्बाबाट लिनुभएको थियो। 
त्यसपछि उहाँले सन १९५९ बाट भारतको उत्तर प्रदेशको बुक्साद्धार स्थित सेराझे गुम्बामा अध्ययान थाल्नुभयो र त्याँही गुम्बाबाट उहाँले येसे उपाधि प्राप्त गर्नु भएको थियो। त्यसपछि उहाँ लामा थुब्तेन येसेको नाममा नाम रूपान्तरित भयो।
तंत पश्चताप उहाँले अध्यपान गर्नु थाल्नु भयो। सन १९६५ दार्जलिङमा उहाँको भेट रूसका जिना रचेव्स्की संग भएको थियो। उनी नै उहाँको पहिलो पश्चिमेली (लामा) बिधार्थी हुन। उहाँहरूकै पहलबाट काठमाण्डौ बौद्ध स्थित कपन गुम्बाको स्थापना १९६९ मा भएको हुन।

उहाँ बौद्ध महायान परम्पराका आध्यात्मिक गुरूको रूपमा विश्वभरी नै चर्चित हुनुहुन्छ।