प्रज्ञापारमिताहृदयसूत्रम्। [संक्षिप्तमातृका]

॥ नमः सर्वज्ञाय॥
॥ ऊँ नमो भगवत्यै आर्य-प्रज्ञापारमितायै ॥ 
आर्यविलोकितेश्वरो बोधिसत्वो गम्भीरां प्रज्ञापारमिता-चर्या चरमाणो व्यवलोकयति स्म-पञ्च स्कन्धाः ।
तांश्च स्वभाव-शून्यान् पश्यति स्म॥
इह शारिपुत्र रूपं शून्यता, शून्यतैव रूपम्। रूपान्न पृथक् शून्यता, शून्यताया न पृथग् रूपम्।
यद्रूपं सा शून्यता, या शून्यता तद्रूपम् । एवमेव वेदना-संज्ञा-संस्कार-विज्ञानं ॥
इहं शारिपुत्र सर्व धर्माः शून्यता, लक्षणा, अनुत्पन्ना, अनिरुद्धा, अमला विमला, अनूना अपरिपूर्णाः।
तस्माच्छारिपुत्र शून्यतायां न रूपं, न वेदना, न संज्ञा, न संस्काराः, न विज्ञानं ।
न चक्षुःश्रोत्र-घ्राण-जिह्वा-काय-मनांसि ।
न रूप-शब्द-गन्ध-रस-स्प्रष्टव्य:-धर्माः। 
न चक्षुर्धातुर्यावन्न मनोविज्ञान-धातु न विधा ।
न अविधा-क्षयो यावन्न जरा मरणं न जरा मरण-क्षयो । 
न दुःख-समुदय-निरोध मार्गा । न ज्ञानं न प्राप्तिर् न अप्राप्तिः ॥
तस्माच्छारिपुत्र अत्रात्तित्वाद बोधिसत्वस्य प्रज्ञापारमितामाश्रित्य विहरति अचित्तावरणः।
चित्तावरण-नास्तित्वाद अत्रस्तो विपर्यासातिक्रान्तो निष्ठ-निर्वाण प्राप्तः।
त्रध्व-व्यवस्थितः सर्व-बुद्धाः प्रज्ञापारमितामाश्रित्य अनुत्तरां सम्यक्-संबोधिम् अभिसंबुद्धाः ॥
तस्मात्ज्ञातव्यं प्रज्ञापारमिता महा-मन्त्रोऽमहा-विधा-मन्त्रोऽनुत्तर-मन्त्रोऽसमसम-मन्त्रः, सर्व-दुःख प्रशमनः, सत्यम् अमिथ्यत्वात् ।
प्रज्ञापारमितायाम् उक्तो मन्त्रः। तधथा -- 'गते गते पारगते पारसंगते बोधि स्वाहा'॥
इति प्रज्ञा पारमिता हृदय सूत्रं समाप्तम्॥

चार स्मृति-प्रस्थान

१, कायामा कायानुपश्यी भएर रहनु।
२,वेदनामा वेदनानुपश्यी भएर रहनु।
३, चित्तमा चित्तानुपश्यी भएर रहनु।
४, धर्मोमा धर्मोनुपश्यी भएर रहनु।

"नमो तस्सो भगवतो अरहतो सम्मासबसद्धस्स" ***___/\___***
__________________________
१-"कायानुपश्यी" को लागि कुनै स्थानमा पलेटी मारेर शरीरलाइ सिधा राख्दै शीरलाइ यता-उता नगरी जागरूक बनाएर राखि नैसर्गिक रूपमा आउने जाने श्वास-प्रस्वासलाइ जान्ने काम शुरू गर्नु पर्द्छ र सबै कायाको अनुभव गर्दै तंदुपरांत कायामा हुने उपद्रवो शान्त भएपछि श्वास लिन वा छोडनु सिकिन्छन।
यस प्रकारको कायाको भित्री अथवा बाहिरी,
अथवा भित्री र बाहिरी दुवै प्रकारको भागमा कायानुपश्यन गर्दै विहार(रहनु) गरिन्छन।
कायाको उदय अथवा व्यय,
अथवा उदयको साथ साथमा व्यय हुने धर्मोको अनुपश्यी हुदै विहार गर्दछन।
यसमाथी जागरूक्तको स्थिर भएर जान्छन।
-"यहाँ काय छ"
_________________________
२- "वेदनानुपश्यी" गर्ने समयमा जस्तो सुकै वेदनाको अनुभव होस, सुखद, दुखद, अदुखद-असुखद, समिष, निरामिष त्यसलाइ प्रज्ञापूर्वक यथाभूत तवरले बुझ्नु पर्दछन।
पूर्ववत, भित्री बाहिरी,सर्वत्र, उदय-व्ययको अनुभूतिका साथ विहार गर्नु पर्द्छन।
जसले गर्दा जागरूक्त स्थिर भएर यँही कुराको ज्ञान अथवा दर्शन प्राप्त हुन्छ।
- "यहाँ वेदना छ"
__________________________
३-"चित्तानुपश्यी" गर्ने समयमा जस्तो सुकै चित्तको स्थिति होस,रागयुक्त, रागबिहिन,द्धेषयुक्त, द्धेषबिहिन,मोहयुक्त, मोहबिहिन इत्यादि
त्यसलाइ प्रज्ञापूर्वक यथाभूत तवरले बुझ्नु पर्दछन।
पूर्ववत, भित्री बाहिरी,सर्वत्र, उदय-व्ययको अनुभूतिका साथ विहार गर्नु पर्द्छन।
जसले गर्दा जागरूक्त स्थिर भएर यँही कुराको ज्ञान अथवा दर्शन प्राप्त हुन्छ।
- "यहाँ चित्त छ"
___________________________
४-"धर्मोनुपश्यी" गर्ने सयममा पनि चित्तमा जाग्ने किसिमका धर्मोको जस्तो-जस्तो स्थिति हुन्छ।
त्यसलाइ प्रज्ञापूर्वक यथाभूत तवरले बुझ्नु पर्दछन।
पूर्ववत, भित्री बाहिरी,सर्वत्र, उदय-व्ययको अनुभूतिका साथ विहार गर्नु पर्द्छन।
जसले गर्दा जागरूक्त स्थिर भएर यँही कुराको ज्ञान अथवा दर्शन प्राप्त हुन्छ।
- "यहाँ धर्म छ"