अतितको होली

२०६२ सालको लोलाको सम्झनाहरू मनस्मृतिमा अझै ताजै छन। घुमिरहन्छन। चाहबिल देखि बेोद्ध हुदै त्यो बेोद्धको गल्ली भित्रबाट उनि र म तिनचुली तर्फ जाँदै थियेो। हामीहरू बन्धनमा त बाँधी सकेका थिएनन्। तर जोडी नै भएर हामीहरू केहि दिन देखि घुमफिर र सापिङ गर्दै अाइरहेका थिए। जोडी देखे पछि कसैले लोला गोला हान्ला भन्ने मनमा कति पनि लागेको थिएनन्। 

जब हामी अरब नेशनल बैकको गल्ली भन्दा केहि माथी मात्रै पुगेको थियो। त्याँह होलीको रंगलेली भटभट् चल्दै रहेछन। पुरै गल्लीको वारीपारी लोला, अण्डा.. हानहान। फोहरपानी, हिले,गोबर,रंग अादि छ्याप छ्याप्प थियो। कोहि घरको छतबाट, कोहि बरण्डाबाट,केहि सडकबाट हेरी रहेको थियो। पानी परिरहेको थियो। त्यसले गर्दा त्याँह,त्यो होली जस्तो थिएनन् हिले जात्रा जस्तै थियो।

ति होली खेल्नेहरूलाइ होलीको कुनै महत्व नै थाहा थिएन्। त्यो समाजको पर्व होली पनि थिएनन्। किनकी त्याँह त्यो होलीको हिले जात्रा खेल्नेहरू प्राय जसो तामाङ, शेर्पा र तिब्बतीहरू थिए।

हामी त्याँह लगभग अाधाा घण्टा जस्तै रोकिए। शान्ता भयो। त्यसपछि उनी र म त्याँह बाट अघिबढे। त्यसतै बिस तिस पाइला माथी मात्रै के पुगेको थियो। एउटा घरको छतबाट यस्तो लोलाको बर्षा भयो कि हामी माथी त्यो कुनै लडाइमा शत्रुले हामी माथी गोली प्रहार गरेको जस्तै लागेको थियो। सडक पुरै हिलो नै हिलो थियो। तला सडकको हिलो छल्नु पर्ने माथी लोलाको बर्षा फेरी संगै भएको हुुुनेवाला जोडी। न भग्न सक्ने, न थेक्न सक्ने, न जोगाउनु नै सक्ने। तिन चारवटा लोला मैले खाए त्यस्तै तिन चारवटा लोला उनीले नि खाए। त्यसपछि त्यो रोकियो।
अलि माथी पुगेर मैले त्यो घर हेरे। घरको छतमा दोर्ज्यु र लुङगदरहरू फर्रफराइ रहेको थियो। अोम माने पद्मे हुँ भन्नेले पनि होलि रे होली भन्दै बाटोमा हिडने अन्जान व्यक्तिहरू माथी यस्तो लोला प्रहार गर्ने रैछ,यो त पक्कै पनि बुद्धको शिक्षा होइनन होला? फेरी हेरे। हेर्नु सिवाय अरू के नै गर्न सक्थे।

म र उनी अर्ध स्नानको अवस्थामा थियो। हामीहरू एकले अर्कालाइ हेरे दुवैले एकले अर्काको त्यो गतिहरू देखेर हाँसे ।त्यो मुस्कानले ति सबै दृगतिहरूलाइ दुर बनाइ दियो। केहि समय पछि हामी तिनचुलीमा पग्येो। उनले मलाइ घरमा जाउँ कि जाउँ भन्दै जबर्जस्ती गर्दै थियो। तर म गइनन्। हुनेवाला ज्वाइ अर्धस्नान अवस्थामा कसरी त्यो हुनेवाला ससुरालीको दैलोमा खुट्टा राख्ने सक्थे र ?
उनी उन्नको त्यो घरमा पसे म मेरो गनत्वय खोज्दै ट्याक्सीमा पसे।

ति त्यतिबेलाको लोला जिन्दगी भरीकै लोला बनिरहे।

यदि अरूको साहारामा बाँच्नु थाल्यो भने उसको कहिले पनि कल्याण र प्रगति हुदैनन।

एउटा राजा थियो। जो भगवान बुद्धको निकै ठुलो भक्त थियो। उसले सोच्यो कि प्रजाहरूलाइ सुखी राख्नु पनि उसैको कर्तव्य हो।
त्यँही कर्तव्यबोध गर्दा ति राजाले राजमहलको मुख्य द्वारमा स्वर्णमुद्राहरूले भरिएका भाँडोहरू राख्दै सबै प्रजाहरूले दुइ-दुइ मुट्ठी स्वर्ण मुद्राहरू यहाँबाट लिएर जानु भनि घोषण गरे।

राजाको त्यो घोषण सुने पछि त्यस देशको सबै प्रजाहरू खुशी हुदै अाफ्नो कामहरू छोडिएर राजमहलमा स्वर्ण मुद्रा लिनको लागि अाए। साथै त्याँह अाएका सबै प्रजाहरूले दुइ मुट्ठी स्वर्ण लिएर खुशी हुदै फर्किरहेका थियो।
अाउने जाने क्रमहरू जारीरहेको थियो। भगवान बुद्ध पनि त्यो राजामहलको द्वारमा एउटा ब्रह्मचारीको रूप धारण गरी अाइपुग्नुभयो। उहाँलाइ कसैले पनि भगवान बुद्ध हो भनि चिन्न सक्ने अवस्था नै थिएनन्।
अरू प्रजाहरूले जसरी नै उहाँले पनि दुइ मु्ट्ठी मुद्राहरू त्याँहबाट उठाइ निस्कनु भयो।
केहि अगाडी पुगेपछि उहाँ फर्केनु भयो र त्यो दुइ मुट्ठी स्वर्ण मुद्राहरूलाइ त्याँही भाँडोमा हालीदिनु भयो।
राजालाइ त्यो अचम्म लाग्यो! अनि राजाले उहाँलाइ त्यसको कारणहरू सोध्नुभयो-तब उहाँले भन्नुभयो,सोच्दै छु विवाह गरेो भनि यति मुद्राले त के काम चल्छ होला र ?
राजाले भने- दुइ मुट्ठी अरू पनि लिनुहोस। त्यसपछि उहाँले त्याँहबाट चार मुट्ठी मुद्राहरू लिदै हिडनु भयो।
केही अगाडी जानुभयो र पुन फर्केर अाउनु भयो। राजासंग भन्नुभयो-विवाह गरेपछि घर पनि चाहिन्छ होला?
राजाले भने- ठिक छ,त्यसो भए अरू दुइ मुट्ठी मुद्राहरू लिनुहोस। भगवान बुद्ध त्याँहबाट छ मुट्ठी मु्द्रा लिनु भयो।
केही अगाडि बढनु भयो फेरी त्याँही फर्कनु भयो। र भन्नु भयो-विवाह गरेपछि बाच्च पनि हुन्छ होला। त्यसलाइ पनि त खर्च चाहिन्छ नै होला?
राजाले फेरी पनि भन्नु भयो- अझै अरू ज्यादा दुइ मुट्ठी मुद्राहरू लिनुहोस।

यति सुनिसकेपछि भगवान बुद्ध त्याँह अाफ्नो असलीरूप प्रकट गर्नुभयो।
राजाले भगवान बुद्धलाइ चिन्नु भयो र उहाँको चरणमा प्रणाम गर्नुभयो।

त्यस पछि भगवान बुद्धले राजालाइ भने- "हे राजन! शासकहरूले जहिले पनि यो कुराहरूको ख्याल गर्नुपर्छ। यदि तिम्रो प्रजाहरू अरूको साहारमा बाँच्नु लाग्यो भने उनीहरूको कहिले पनि कल्याण र प्रगति हुन्न। उनीहरूलाइ परिश्रम गरेर अाफ्नो अाजीविकाहरू चलाउने मार्गहरू देखाउ। अनि मात्र तिम्रो प्रजाहरू सधै खुशी रहने छ।"
भगवान बुद्धको यो उपदेशहरू सुनेर त्यो राजालाइ अाफ्नो गल्तीहरूको अहसास भयो।